'Computers moeten makkelijker worden in het gebruik'

 Uit mijn boek 'Mythen van het Computertijdperk' (1996)

'Waarom moet ik dingen weten over mijn computer, cursussen volgen, handleidingen lezen? Dat hoeft bij mijn auto toch ook niet? Ik stap in en rij weg.' De vergelijking tussen de auto en de computer blijkt steeds weer aansprekend en verhelderend. Op het eerste gezicht lijkt het inderdaad krankzinnig dat je een PC niet kunt gebruiken zonder honderden pagina's handleiding onder handbereik. En dat het ding je dan nog botte, onbegrijpelijke foutmeldingen voorschotelt die in al die boekwerken niet zijn terug te vinden.

Maar je kunt de vergelijking met de automobiel niet alleen gebruiken om het onvermogen van computer- of softwaremakers aan te tonen. Wat dacht u van deze dialoog tussen een automobilist en een denkbeeldige 'helpdesk' van een autofabriek. Gevonden op Internet:

Helpdesk: "Opel Helpdesk, waarmee kan ik u van dienst zijn?"

Klant: "Mijn auto heeft een week prima gereden, maar nu doet-ie het niet meer!"

Helpdesk: "Is de tank soms leeg?"

Klant: "Huh? Hoe moet ik dat weten?"

Helpdesk: "Er is een metertje op het dashboard met een wijzer en de letters 'E' en 'F'. Waar staat de wijzer?"

Klant: "Op de 'E'. Wat betekent dat?"

Helpdesk: "Dat betekent dat u naar een benzineverkoper moet gaan om wat benzine aan te schaffen. U kun het zelf installeren. U kunt het ook laten doen, maar dan kost het wat meer."

Klant: "Wat? Die auto heeft me dertigduizend gulden gekost. En nu vertel u me dat ik er almaar onderdelen bij moet kopen? Ik wil een auto met alles ingebouwd!"

Om het maar even uit te leggen: we zijn allemaal opgegroeid met auto's en beseffen niet hoeveel achtergrondkennis we van die machines hebben. Zelfs diegenen onder ons die nog geen band durven verwisselen weten wel dat je banden kunt verwisselen, kennen de verkeersregels, weten welke papieren je bij je hoort te hebben, snappen dat een automobiel elke 10.000 km een beurt moet hebben en waarom, en kunnen zich iets voorstellen bij de woorden olie, accu en koeling. Zulke basiskennis over computers hebben de meeste mensen van 30 jaar of ouder niet.

Als we aan computers dezelfde eisen stellen als aan auto's, moeten we daarmee rekening houden. De PC is niet zo hopeloos als hij lijkt, het ontbreekt ons eenvoudig aan dat kleine beetje intuïtie dat we wel gehad zouden hebben als we met de computer waren opgegroeid. De stroefheid waarmee wij ze daardoor bejegenen zullen onze kinderen missen, ook als er na vandaag niets meer aan de computer wordt verbeterd.

Natuurlijk mogen we de PC van nu niet op één lijn stellen met de hedendaagse auto. De auto is uitontwikkeld, de PC niet. Daar zàl nog veel aan verbeterd worden. O, dus het ligt toch aan de computer? Nee, niet zo gretig. Denk eens na. Wie waagden zich twintig jaar na de uitvinding van de automobiel in die hoestende, knallende, ratelende vehikels? Dat waren de onverschrokken sleutelaars, gereedschap aan boord, genoeg brandstof mee om weer thuis te komen, bewonderend nagestaard door opzij gesprongen voetgangers. Hoe haalt u het eigenlijk in uw hersens vandaag de dag met een zo onrijp apparaat als de computer te gaan werken? Vindt u het dan gek dat u panne krijgt? Wie denkt u wel dat u bent om zonder gereedschap en leeftocht op pad te gaan? Ongewapend en zonder navigatiemiddelen? Dan moet u het zelf maar weten.

Vandaag denken de oude ring,- steek- en dopsleutelaars met heimwee terug aan vroeger, toen je met het blote oog nog kon zien hoe een auto werkte en toen je nog echt iets kon repareren. Nu kom je onder de motorkap overal dichtgesmolten pakketjes elektronica tegen die je alleen maar op goed geluk (of erger: op basis van de zelfdiagnose van het betreffende onderdeel) kunt vervangen. De aardigheid is eraf.

Als ik probeer te werken met een echt gebruikersvriendelijke computer, zoals de spreekwoordelijke Macintosh, dan bekruipt me diezelfde sleutelaarsweemoed. Ik moet de computer opdragen een nieuw randapparaat te installeren, ik mag het niet zelf doen. De computer wil voor mij het geheugen beheren, ook al zou ik het misschien beter kunnen. Ik mag niet proberen een programma rechtstreeks van CD te draaien want de ‘gebruikersvriendelijke’ installatieprocedure valt niet te omzeilen. Ik heb geen enkel contact met het vervloekte ding. Als er iets kapot gaat moet ik er iemand bij halen met een snijbrander want de motorkap kan niet eens omhoog. Bij wijze van spreken dan. Weg met die gebruikersvriendelijkheid.

Als u wilt dat uw computer werkt zonder dat u er iets van hoeft te weten dan is dat uw goed recht. Maar besef dat degenen die niets van hun auto wensen te weten het vaakst op de Wegenwacht wachten: ze weten niet hoe je met een auto moet omgaan om de kans op defecten te verminderen, en als er iets stuk gaat kunnen ze er zelf niets aan doen. U maakt uzelf afhankelijk. Misschien toch maar een cursusje Pech Onderweg?