Véértig in z'n 5

NRC, 18-8-2007

Van de overheid moeten we tachtig rijden in z'n vijf. Maar wat betekent dat? Is de 'vijf' de voordeligste versnelling als je tachtig moet rijden? Of is tachtig de zuinigste snelheid, en des te meer wanneer je de vijfde versnelling gebruikt? Wat is precies de beste combinatie van snelheid en versnelling? Een onderzoek.

De meeste mensen hebben geleerd op te schakelen van één naar twee bij zo'n twintig km per uur. Naar de derde gaan ze bij veertig, naar de vierde bij zestig en uiteindelijk komt bij een kilometer of tachtig de vijf in beeld. Schakel je per ongeluk bij twintig naar z'n vier, dan merk je dat de motor dat niet leuk vindt. Omgekeerd, in de tweede versnelling haal je niet de snelheden die je in z'n vier wel bereikt. Iedere versnelling heeft een ideale snelheid. Maar waar ligt die precies? En is de zuinigste snelheid in de vijfde versnelling zuiniger of minder zuinig dan de zuinigste snelheid in de vierde?

Om deze vragen te beantwoorden kozen we een traject ergens in Nederland van ruim vijf kilometer lang, vrijwel recht, vrijwel vlak en vrijwel uitgestorven. We reden op de cruise control, rond het middernachtelijk uur (om geen last te hebben van anderen en om geen last te veroorzaken) en steeds in beide richtingen, om de invloed van mogelijke hoogteverschillen en wind te elimineren. Onze auto was een Toyota Yaris Verso. Uiteraard zouden bij een andere auto, met een andere motor, andere versnellingsbak en andere aerodynamica de cijfers anders worden, maar de waargenomen trends zeker niet.

We reden tachtig in z´n drie, vier en vijf. Elke vijf seconden werd de aanwijzing op het dashboard van het benzineverbruik genoteerd. De getallen werden per rondrit gemiddeld. Het verbruik was respectievelijk 1 op 16,86, 1 op 19,57 en 1 op 21,62. Meer dan twee km/L extra door een hogere versnelling! Negentig rijden verhoogde het verbruik met wel tien procent: in z'n vier werd het 1 op 17,77 en in z'n vijf 1 op 19,88. Negentig in de derde versnelling hebben we niet geprobeerd - met tachtig maakte de motor al zo'n herrie en kostte het al zoveel brandstof. Hogere snelheden werden ook geschrapt. We zochten de zuinigheid, niet de verspilling.

We vermoedden dat bij een of andere lagere snelheid de vierde versnelling zuiniger zou worden dan de vijfde. Dit vermoeden bleek volkomen onjuist. Hoe langzamer we reden, hoe zuiniger álle versnellingen werden, maar de vijfde bleef fier de spaarzaamste. 1 op 23,77 bij 70, 1 op 25,20 bij 60 en 1 op 27,32 bij 50 km per uur. Uiteindelijk reden we, elkaar verbijsterd aankijkend, 1 op 29 bij veertig km per uur - in z'n vijf. Dit hielden we gedurende een kwart van het parcours vol, genoeg om een vergelijking met de andere snelheden mogelijk te maken. Toen noopte een gevoel van onveiligheid ons het experiment te beëindigen. Een toevallige weggebruiker kan om één uur ´s nachts makkelijk denken dat hij ongestraft harder dan honderd kan rijden.

Later nog eens kort geprobeerd dertig te rijden in z´n vijf, maar de cruise control weigerde dat. Intussen hing de conclusie boven de markt dat 0 km per uur (in z'n vijf) het allerzuinigst moest zijn, wie weet oneindig zuinig. Grafische analyse van de metingen laat zien dat de waarden voor de vijfde versnelling bij deze auto op een kaarsrechte lijn liggen, die bij 0 km per uur een waarde aanneemt van 36 kilometer per liter. De andere versnellingen blijven, voor zover de metingen reiken, op eerbiedige afstand van twee respectievelijk vijf kilometer per liter.

Ir. Edwin de Vries, expert op het gebied van ´automotive´ bij de TU Delft, is minder verbaasd dan wij: "Zolang het nog 'rijdbaar' is, is de hoogste versnelling de zuinigste." Bij lage snelheid in een hoge versnelling kan volgens hem een motor op een gegeven moment een hobbel of een zuchtje wind niet meer de baas, en zal hij afslaan. Ook optrekken hoef je niet te proberen.

Maar wat de overheid ook zegt, als wij op het vlakke in z'n vijf veertig rijden in plaats van tachtig, komen we zo'n 34% verder met een tank benzine.