We slaan maar een slag naar de risico's van tech

(THINK, 2016 [updated 2018])

Moeten we bang zijn voor de Revolutie van de Robots? Blikken mannetjes die de macht overnemen? Of juist kunstmatige intelligentie zónder armpjes en beentjes van ijzer? Heilzaam of gevaarlijk? De computer HAL in de film 2001, A Space Odyssey liet in 1968 al zien waar mensen bang voor waren qua op hol geslagen computertechniek. Sorry Dave, I can't let you do that.

ECP, een belangenorganisatie van de digitale industrie, vindt dat we niet zo bang moeten zijn. Dat is slecht voor de innovatie. ECP werkt aan een gedragscode voor kunstmatige intelligentie dus alles  komt goed.

Direct betrokkenen die de gevaren maar overdreven vinden. Twee jaar geleden had je dat ook.

60% van de deskundigen zei in een enquète te verwachten dat het wel losliep met de gevaren van kunstmatige intelligentie. Een kwart was er minder gerust op. Ik denk in zo'n geval onmiddellijk: als ik net als zij mijn brood verdiende in die sector, zou ik ook niet al te hard waarschuwen. Intussen waarschuwen verschillende mensen met een heel relevante achtergrond juist wel, bijvoorbeeld superondernemer Elon Musk en onlangs overleden stergeleerde Stephen Hawking. Zijn hebben géén verstrengelde belangen dus zijn allicht objectiever.

Maar laten we ook eens kijken naar soortgelijke gevallen uit het verleden. Rond 1980 werd gewaarschuwd voor de 'tovenaarsleerlingeffecten' van sleutelen aan genen. Deskundigen met een salaris spraken sussende woorden; milieubeschermers en andere onafhankelijke lieden hieven het vingertje. In dit geval bleken de experts, belangen of niet, gelijk te hebben. Ik weet nog hoe een prominent onderzoeker het me in een paar woorden uitlegde: een bacterie die wij een medicijn laten produceren, is daar energie aan kwijt. Die staat als hij ontsnapt dus altijd op achterstand ten opzichte van zijn concurrenten in de natuur, en zal niet overleven. De natuur sleutelt en muteert trouwens veel harder dan de mens dat kan. Inmiddels wordt er al decennia door de mens aan genen gesleuteld zonder ongelukken.

Als je meer van dit soort gevallen bekijkt, valt op hoe waardeloos toekomstvoorspellingen altijd zijn geweest – de waarschuwingen én de heilsverwachtingen. In de jaren '50 en '60 leken vliegende auto's binnen handbereik, net als spotgoedkope energie uit kernfusie en robots voor het huishouden. En kijk nu eens, vijftig jaar later: de vliegende auto is nog stééds over twee jaar op de markt, en er komen nog altijd hoopvolle persberichten uit de kernfusielaboratoria. De zorgrobot is het paradepaardje van Eindhoven en Delft. Alleen moeten video's van wedstrijden tussen zulke robots met een factor tien worden versneld, anders beweegt er niks.

Iedereen heeft het altijd mis. De eerste gebruikers van het kersverse internet zagen begin jaren '90 alleen maar schitterende mogelijkheden. Een krachtig hulpmiddel voor het onderwijs. Een steun in de rug voor de democratie. Onbelemmerde ontplooiing voor iedereen. Culturele vernieuwing. In plaats daarvan zitten leerlingen in de klas nu te facebooken en te snapchatten. Politici worden uitgescholden en bedreigd op sociale media. Alleen de allerkortste berichten en video's worden behoorlijk bekeken. En de grote culturele vernieuwing van deze eeuw is het YouTube-kanaal van Enzo Knol. Omgekeerd waren ook de angsten voor umts-masten die tien jaar geleden tot een proces leidden, vrijwel zeker onterecht.

En om het nog een keer om te draaien, waar zijn de angsten als je ze nodig hebt? Voor klimaatverandering is in de vorige eeuw terecht gewaarschuwd maar er is ten onrechte niet naar geluisterd. En dan dit: stel ik presenteer een nieuwe technologie met een wervend praatje. Het maakt het leven van mensen leuker en makkelijker, gaat massa's banen scheppen en de welvaart aanmerkelijk verhogen. Het is verder prima tegen eenzaamheid. Er is alleen één kleinigheid: het kost ruim een miljoen doden per jaar, drie keer zoveel als alle oorlogen en moorden samen. Maar dat is het wel waard, toch?

U schopt me waarschijnlijk de straat op, waar ik prompt word geschept door een voorbijkomende automobiel.

Ik heb het natuurlijk over het gemotoriseerde verkeer. Dat van die doden waren ze in 1900 even vergeten te voorspellen.

Gezien het bovenstaande verwacht ik dat kunstmatige intelligentie gevolgen zal hebben die nu door niemand worden voorzien. Maar het zal ons onvermijdelijk overkomen, we zullen eventuele rampspoed onbewust accepteren en over honderd jaar zal niemand zich een wereld zónder kunnen voorstellen.