Facebook weer op z'n gezicht

Pluspost.nl, 21-2-2009

Facebook maakt er een gewoonte van ongeveer een keer per jaar zijn eigen gebruikers stevig te schofferen. In een vernieuwde 'gebruiksovereenkomst' pikte Facebook alle rechten in op materiaal van de gebruikers. En moest, zoals zo vaak, bakzeil halen.

De eerste keer was in 2006. Facebook voerde een nieuwtje in, genaamd News Feed. Wanneer iemand iets aan zijn Facebook-pagina's veranderde, zorgde News Feed ervoor dat al zijn 'vrienden' dit automatisch te weten kwamen via een bericht dat op hún pagina verscheen. Dus: een fotootje erbij geplaatst, lid geworden van een Facebook-discussiegroep over pannekoeken bakken, je relatie uitgemaakt - alle vrienden werden per omgaande gewaarschuwd.

Arme Facebook-directie. Het was zo goed bedoeld. Op deze manier zouden de sociale verbanden die er toch al waren, worden versterkt. Alle informatie die al die vrienden op deze manier kregen konden ze ook zien als ze de moeite namen naar de pagina van de betreffende Facebooker te gaan. Toch bleken de gebruikers een groot verschil te ervaren. Ideaal voor stalkers, werd geroepen. 500.000 van de toenmalige tien miljoen gebruikers (inmiddels 175 miljoen) tekenden een online petitie. Klaarblijkelijk vonden deze mensen dat niet al hun Facebook-vrienden vrienden waren in de ouderwetse zin van het woord. Facebook was genoodzaakt een aantal knopjes aan te bieden waarmee mensen konden controleren wat er met News Feed werd meegestuurd en wat niet.

Facebook leerde er niet van. Een jaar later, in 2007, maakte het bedrijf het nog bonter. Nu ging het niet om een goedbedoelde dienst, maar om een manier om geld te verdienen. Beacon was de naam. Bedrijven konden adverteerder worden bij Beacon en dan gebeurde het volgende. Als gebruiker X van Facebook iets kocht bij Beacon-adverteerder Y, zorgde Facebook ervoor dat al zijn 'vrienden' een bericht kregen dat X een artikel van merk Y had gekocht. Marketingtechnisch een interessant idee, het gebruiken van sociale relaties bij commerciële aanbevelingen. Alleen had Facebook even vergeten de gebruiker, in casu persoon X, de controle in handen te geven. Hij zou ervoor moeten kunnen kiezen niet aan Beacon mee te doen, beloond moeten worden als hij dat wel deed, en hij zou uitzonderingen moeten kunnen maken.

Nu kon het gebeuren dat iemand een mooie ring kocht voor zijn vriendin en dat dezelfde vriendin via Facebook over de aanschaf vernam. En de fictieve voorbeelden van wat er mis zou kunnen gaan waren - uiteraard - nog gekker. Wat als je condooms met aardbeiensmaak kocht, of een mooie opblaaspop, en je hele vriendenkring werd verwittigd? Facebook moest opnieuw achteraf controlemogelijkheden inbouwen.

En in januari jongstleden veranderde Facebook stilletjes de gebruiksovereenkomst. Dat is zo'n juridisch verhaal dat iedereen moet goedkeuren bij het afsluiten van een account. De tekst wordt opzettelijk zo onleesbaar geschreven dat niemand hem leest. Meestal staat er onder andere in dat hij zonder nadere aankondiging gewijzigd kan worden - wat in dit geval dus gebeurde. Er stond opeens:

"You hereby grant Facebook an irrevocable, perpetual, non-exclusive, transferable, fully paid, worldwide license (with the right to sublicense) to use, copy, publish, stream, store, retain, publicly perform or display, transmit, scan, reformat, modify, edit, frame, translate, excerpt, adapt, create derivative works and distribute (through multiple tiers), any User Content you Post…"

Kortom, Facebook mag met  jouw foto's, video's en verhalen alles doen wat de advocaten in een avondje brainstormen bij elkaar hebben kunnen verzinnen, voorgoed, voor niets. Opnieuw was het huis te klein en alweer moest Facebook door het stof. Het was een misverstand, het was zo niet bedoeld, dat werk. Kletskoek, over dit soort teksten wordt ontzettend lang nagedacht. En als het nadenken is afgelopen wordt genadeloos zichtbaar wiens belang de bedenkers op het oog hebben gehad. Zo kom je erachter wie je vrienden zijn. De oude gebruiksovereenkomst geldt nu weer, voorlopig.

Laatst zei ik tegen een kennis: Facebook, dat is voor Amerikanen. Wij hebben Hyves. Dat bleek een misvatting. De kennis had zelf al een account bij Facebook, want daar kon je echt niet meer omheen. Maar ik ben blij dat er zelfs geen fotootje van mij op een harde schijf van Facebook staat. De jonge directeur Mark Zuckerberg is een doorgewinterde nerd en het lijkt alsof dat te zien is in de acties van het bedrijf: 's Werelds grootste sociale netwerk heeft geen greintje gevoel voor sociale relaties.