Een exhibitionistische jackpot

(NRC, 10-8-2009)

Vandaag keert de Staatloterij de grootste jackpot ooit uit: 27,5 miljoen euro. Belastingvrij. Vroeger noemden we dat zestig miljoen gulden. De prijs zal zeker vallen en als het winnende lot niet in vijven is gesplitst of is gekocht door een vereniging, zal één persoon dit bedrag opstrijken.

Als die 27,5 miljoen een bonus was voor een bankdirecteur zou het land te klein zijn. Exhibitionistische beloningen! Is het anders als je een willekeurige loterijdeelnemer met zo'n hoeveelheid geld opzadelt? Is dat überhaupt ethisch? Bij een bankdirecteur lijkt me de kans dat hij zinvol met het geld weet om te gaan heel wat groter, en hij raakt niet van zijn sociale omgeving geïsoleerd.

Wat moet een mens met 27,5 miljoen euro? Daar heb je tegenwoordig bijna twéé Klaas-Jan Huntelaars voor, maar dan? Ik beantwoord liever de vraag voor een tiende van dat bedrag.

Er zijn natuurlijk tal van manieren om 2,75 miljoen te besteden. Eén is de volgende. Driekwart miljoen geef je uit aan een schitterend huis, de auto die je altijd al wilde hebben en een wereldreis - of welke combinatie van hartewensen dan ook. Twee miljoen beleg je. 5% rendement is niet zo moeilijk te halen; na aftrek van 1,2% belasting op het vermogen houd je een jaarlijks inkomen over van 3,8% van twee miljoen: 76.000 euro. Aangezien daar geen inkomstenbelasting over wordt geheven is dat gelijkwaardig aan een salaris van zo'n anderhalve ton. Vroeger noemden we dat 330.000 gulden en was het een bankierssalaris. Woonlasten zijn er nauwelijks want het huis is al betaald. Bedenk dat hierbij van het kapitaal van twee miljoen niets wordt opgemaakt. Als je eenmaal oud genoeg bent, smijt je dat lekker alsnog over de balk, tenzij je het aan je erfgenamen gunt.

Wat hieruit blijkt is dat je met een tiende van de jackpot van vandaag iemand een financieel zorgeloos leven kunt geven. Nooit meer werken, schitterend wonen, een prima inkomen. Wat is dan de diepere gedachte achter het uitloven van een prijs die tien keer zo hoog is? De reclamespots van de Staatsloterij wekken de indruk dat 27,5 miljoen euro echt véél geweldiger is dan pakweg tien of twintig miljoen. Dat slaat nergens op. Je bezorgt mensen een geldinfarct, dat is alles.

Waarom één persoon belasten met zo'n megabedrag als je er tien gelukkig kunt maken? Dat kan heel eenvoudig. Je laat de jackpot maandelijks groeien zoals altijd. Stel het maximumbedrag per persoon op drie miljoen (of een bedrag in die buurt). Bij de trekking verloot je een x-aantal jackpots, die allemaal wel of niet kunnen vallen. Een restbedrag blijft in de jackpot.

Dat is niet alleen veel beter voor de winnaars, ook voor de Staatsloterij zelf. Die kan dan adverteren met een veel grotere (maximaal tien keer zo grote) kans op levenslange rijkdom. Weg dus met de exhibitionistische jackpots. Een miljoen of drie is meer dan genoeg.