Tot ziens, stemcomputer
(Volkskrant, 9-10-2007)
Herbert Blankesteijn
Overheden overal ter wereld hebben zich ondeugdelijke stemcomputers laten aansmeren. In weinig landen heeft de overheid de waarheid zo hardnekkig ontkend als in Nederland.
Nadat de commissie Korthals Altes staatssecretaris Bijleveld zover had gekregen de Nederlandse stemcomputers buiten gebruik te stellen, heeft de Voorzieningenrechter begin vorige week zelfs de goedkeuring van deze apparaten vernietigd. Ook als de staatssecretaris zich zou bedenken kunnen de huidige stemcomputers niet meer in actie komen.
Als je alle feiten op een rij zet die in nog geen anderhalf jaar door de actiegroep 'Wij vertrouwen stemcomputers niet' boven tafel zijn gehaald, vraag je je af in wat voor bananenrepubliek je bent beland. Dat verkiezingen met stemcomputers niet controleerbaar waren kon een leek vaststellen. Dat gebeurde in deze rubriek al in april 2004. Maar dat geautomatiseerde verkiezingen in Amsterdam drie euro per stem duurder waren dan stemmen op papier - de eerste primeur van de actiegroep - was toch wel een verrassing.
Verder bleken de verkiezingen aan enkele commerciële bedrijven uitbesteed. De overheid had zelf geen kennis meer over de werking van de democratie. Eén van deze bedrijven durfde de overheid te chanteren met zijn sleutelpositie: koop ons of we geven er de brui aan, werd op zeker moment gemaild. De keuringen bleken een wassen neus: er werd getest op vochtbestendigheid maar niet op de mogelijkheid van fraude. Stemcomputers werden onbeveiligd opgeslagen. De machines van Nedap waren volkomen verouderd en fraudegevoelig. Het stemgeheim bleek niet gewaarborgd.
Het ministerie van BZK reageerde met rookgordijnen en gedraai. De actiegroep werd bedankt voor het "waardevolle werk" maar mocht het andere type stemcomputer (Sdu NewVote) niet onderzoeken. Het ministerie focuste op het stemgeheim, een bijzaak in de structurele problemen rond de stemcomputers. Er werd gedaan alsof fraude alleen van buiten kon komen, terwijl fraude van binnenuit waarschijnlijker en gevaarlijker is. Met knip- en plakwerk, zowel aan de regels als aan de apparatuur, werd gepoogd de wrakke stemcomputers in bedrijf te houden.
Overal ter wereld hebben overheden zich ondeugdelijke stemcomputers laten verkopen. Ambtenaren en politici mogen zich afvragen waar dat door komt. Gebrek aan ict-kennis, onvoldoende wantrouwen tegenover de commercie en onvermogen om de juiste adviseurs te selecteren - in die regionen zullen we het moeten zoeken.
Maar in verschillende landen heeft de overheid adequater gereageerd dan de Nederlandse op de vermoedens dat er iets mis was. Duitsland heeft extra eisen gesteld aan de stemcomputers van Nedap. Ierland kocht een vracht Nedaps maar nam ze niet in gebruik. In Californië werden deze zomer vier merken stemcomputers aan onafhankelijke deskundigen ter beschikking gesteld. Ze vielen alle genadeloos door de mand. Zo'n onderzoek, het enig juiste, heeft de Nederlandse overheid niet aangedurfd.
Het kán dus wel, een overheid die de eigen fouten onder ogen ziet. 'Wij vertrouwen stemcomputers niet' heeft alles zelf moeten doen, daarbij uit alle macht tegengewerkt door het ministerie van BZK. We weten we nog altijd niets over de broncode van de Nedaps. Van de NewVote is zelfs niet bekend of het inderdaad een pc met Windows XP is. De grootste heldendaad van BZK is het instellen van twee commissies geweest, zodat het ministerie niet zelf de onontkoombare conclusies hoefde trekken.
Voor de toekomst wordt nu gedacht aan een stembiljet dat met potlood wordt ingevuld en daarna elektronisch gescand. Zo wordt, terecht, onafhankelijke hertelling mogelijk. Maar pas op voor tunnelvisie. Die hertelling is niet de enige kwestie. Zo'n scanner is gewoon weer een stemcomputer, waarbij de stem wordt ingevoerd door het tegen het licht houden van een stuk papier. Ook dat apparaat moet voldoen aan de eisen die de redelijkheid ingeeft: de werking moet openbaar zijn en bestand tegen fraude, ook van binnenuit. De overheid moet alle kennis over de digitale verkiezingen zelf in huis hebben en moet vragen daarover kunnen beantwoorden zonder gebruik van de dooddoener: 'Vertrouw ons nou maar.'
Herbert Blankesteijn
Overheden overal ter wereld hebben zich ondeugdelijke stemcomputers laten aansmeren. In weinig landen heeft de overheid de waarheid zo hardnekkig ontkend als in Nederland.
Nadat de commissie Korthals Altes staatssecretaris Bijleveld zover had gekregen de Nederlandse stemcomputers buiten gebruik te stellen, heeft de Voorzieningenrechter begin vorige week zelfs de goedkeuring van deze apparaten vernietigd. Ook als de staatssecretaris zich zou bedenken kunnen de huidige stemcomputers niet meer in actie komen.
Als je alle feiten op een rij zet die in nog geen anderhalf jaar door de actiegroep 'Wij vertrouwen stemcomputers niet' boven tafel zijn gehaald, vraag je je af in wat voor bananenrepubliek je bent beland. Dat verkiezingen met stemcomputers niet controleerbaar waren kon een leek vaststellen. Dat gebeurde in deze rubriek al in april 2004. Maar dat geautomatiseerde verkiezingen in Amsterdam drie euro per stem duurder waren dan stemmen op papier - de eerste primeur van de actiegroep - was toch wel een verrassing.
Verder bleken de verkiezingen aan enkele commerciële bedrijven uitbesteed. De overheid had zelf geen kennis meer over de werking van de democratie. Eén van deze bedrijven durfde de overheid te chanteren met zijn sleutelpositie: koop ons of we geven er de brui aan, werd op zeker moment gemaild. De keuringen bleken een wassen neus: er werd getest op vochtbestendigheid maar niet op de mogelijkheid van fraude. Stemcomputers werden onbeveiligd opgeslagen. De machines van Nedap waren volkomen verouderd en fraudegevoelig. Het stemgeheim bleek niet gewaarborgd.
Het ministerie van BZK reageerde met rookgordijnen en gedraai. De actiegroep werd bedankt voor het "waardevolle werk" maar mocht het andere type stemcomputer (Sdu NewVote) niet onderzoeken. Het ministerie focuste op het stemgeheim, een bijzaak in de structurele problemen rond de stemcomputers. Er werd gedaan alsof fraude alleen van buiten kon komen, terwijl fraude van binnenuit waarschijnlijker en gevaarlijker is. Met knip- en plakwerk, zowel aan de regels als aan de apparatuur, werd gepoogd de wrakke stemcomputers in bedrijf te houden.
Overal ter wereld hebben overheden zich ondeugdelijke stemcomputers laten verkopen. Ambtenaren en politici mogen zich afvragen waar dat door komt. Gebrek aan ict-kennis, onvoldoende wantrouwen tegenover de commercie en onvermogen om de juiste adviseurs te selecteren - in die regionen zullen we het moeten zoeken.
Maar in verschillende landen heeft de overheid adequater gereageerd dan de Nederlandse op de vermoedens dat er iets mis was. Duitsland heeft extra eisen gesteld aan de stemcomputers van Nedap. Ierland kocht een vracht Nedaps maar nam ze niet in gebruik. In Californië werden deze zomer vier merken stemcomputers aan onafhankelijke deskundigen ter beschikking gesteld. Ze vielen alle genadeloos door de mand. Zo'n onderzoek, het enig juiste, heeft de Nederlandse overheid niet aangedurfd.
Het kán dus wel, een overheid die de eigen fouten onder ogen ziet. 'Wij vertrouwen stemcomputers niet' heeft alles zelf moeten doen, daarbij uit alle macht tegengewerkt door het ministerie van BZK. We weten we nog altijd niets over de broncode van de Nedaps. Van de NewVote is zelfs niet bekend of het inderdaad een pc met Windows XP is. De grootste heldendaad van BZK is het instellen van twee commissies geweest, zodat het ministerie niet zelf de onontkoombare conclusies hoefde trekken.
Voor de toekomst wordt nu gedacht aan een stembiljet dat met potlood wordt ingevuld en daarna elektronisch gescand. Zo wordt, terecht, onafhankelijke hertelling mogelijk. Maar pas op voor tunnelvisie. Die hertelling is niet de enige kwestie. Zo'n scanner is gewoon weer een stemcomputer, waarbij de stem wordt ingevoerd door het tegen het licht houden van een stuk papier. Ook dat apparaat moet voldoen aan de eisen die de redelijkheid ingeeft: de werking moet openbaar zijn en bestand tegen fraude, ook van binnenuit. De overheid moet alle kennis over de digitale verkiezingen zelf in huis hebben en moet vragen daarover kunnen beantwoorden zonder gebruik van de dooddoener: 'Vertrouw ons nou maar.'
Reacties
Een reactie posten