De achterlijkheid van de Republikeinen

Vijf jaar geleden publiceerde ik dit stuk over de Republikeinse kandidaten van toen die je nu rustig de wegbereiders van Trump zou kunnen noemen. Onwetend, anti-wetenschap en met totale minachting voor feiten.
Ik heb twee feitelijke onjuistheden die ik zelf beging, gecorrigeerd: ik schreef dat er geen Amerikaanse ambassade in Libië was waar dat Iran moest zijn, en ik maakte Christine O'Donnell ten onrechte uit voor Congreslid. Perfect ben ik niet, maar respect voor feiten heb ik wel.

De Volkskrant, 3-1-2012

George W. Bush staat niet bekend als groot licht, maar vergeleken met de huidige Republikeinse presidentskandidaten is hij een toonbeeld van eruditie. De primaries naderen (de eerste op 3 januari in Iowa) en de kandidaten worden in de Nederlandse pers beleefd geschetst als 'voor een kleine overheid en tegen abortus en het homohuwelijk' of iets dergelijks. De werkelijke mate van achterlijkheid, cynisme en leugenachtigheid blijft meestal buiten beeld.


De campagne van zakenman Herman Cain knakte door zijn seksuele escapades maar hij had al opzienbarende flaters geslagen. Hij vreesde dat China kernwapens zou gaan ontwikkelen, kon tijdens een interview geen coherente tekst over Libië formuleren en vroeg half november aan zijn gehoor in Miami wat 'verrukkelijk' was in het Cubaans.

Voor Rick Santorum is de USA "…een land dat rechten heeft gekregen onder God, niet zomaar een god maar die van Abraham, Isaac en Jacob. En de God die ons die rechten heeft gegeven heeft ons ook verantwoordelijkheid gegeven en wetten, waar onze burgerlijke wetten aan ondergeschikt zijn." Scheiding van kerk en staat,  gelijkwaardigheid van godsdiensten, die zaken zijn niet aan Santorum besteed. Feiten ook niet. Toen bij een debat een student aan hem vroeg of het Gods bedoeling zou zijn dat jaarlijks in de VS 45.000 mensen sterven doordat ze niet zijn verzekerd (resultaat van onderzoek door het American Journal of Public Health), zei hij eenvoudig dat cijfer  te verwerpen. In een tv-interview begin juli schreef hij aan de regering-Obama de bewering toe dat er 240 miljoen banen waren geschapen. Santorum besefte niet dat er slechts 153 miljoen werkenden zijn in Amerika. Bovendien probeerde hij deze gigantische banengroei (die hij niet bestreed) te verkopen als verlies van banen, omdat eerder een hoger aantal genoemd zou zijn.

Michele Bachmann is waarschijnlijk het produktiefst als het om nonsens gaat. Er dreigt een 'wereldwijde nucleaire oorlog' tegen Israel, we moeten uitkijken voor de Sovjet-Unie (die in 1991 is opgeheven), ze wil de ambassade in Iran sluiten (die de VS niet hebben) en de orkaan Irene was een waarschuwing van God aan de regering-Obama. Haar onwetendheid is zo immens en haar lijst blunders zo lang, dat ze een half jaar geleden door een 16-jarige scholiere, Amy Myers, werd uitgedaagd tot een quiz over kennis van de Amerikaanse geschiedenis en grondwet (een uitdaging die ze niet aannam). Myers vond dat Bachmann met haar demonstratieve domheid haar sekse in diskrediet bracht.

Vier kandidaten hebben bekendgemaakt dat God zelf ze heeft gevraagd mee te doen: de drie bovengenoemde en Rick Perry. Perry klaagde onlangs in een commercial dat 'homo's openlijk in het leger mogen dienen terwijl  kinderen niet openlijk Kerst kunnen vieren op school.' Bij een bezoek aan een school stelde hij dat niemand weet hoe oud de Aarde is. Dat dit niet meer verbaast zegt nog meer over de Republikeinse achterlijkheid dan de opvatting zelf. Het gros van de Republikeinse kandidaten is christen-fundamentalist. Wetenschap, of die zich nu bezighoudt met biologie, sterrenkunde of het klimaat, wordt verworpen. Wat feiten zijn, bepalen we zelf wel.

Newt Gingrich noemt de Palestijnen terroristen en een invented people. Verder heeft hij aangekondigd dat hij als president uitspraken van het Hooggerechtshof die hem niet aanstaan, naast zich zal neerleggen. Nobelprijswinnaar voor de economie Paul Krugman vroeg zich in zijn column in de New York Times in gemoede af welke kandidaten volkomen stompzinnig (clueless) zijn en welke compleet cynisch. Gingrich leidt op het ogenblik de Republikeinse opiniepeilingen. Wordt de soep niet zo heet gegeten? Onderschat niet de rechtlijnigheid van de extremist.

Eén boer Koekoek moet kunnen, maar hoe kan een partij zo'n stel clowns produceren? Het zijn niet alleen de presidentskandidaten. Denk aan Sarah Palin, die geen krant kon noemen die ze las ("any and all of them") en aan Christine O'Donnell, die niet bleek te weten dat de scheiding van kerk en staat in de Amerikaanse grondwet is opgenomen.

Al deze anti-intellectuelen staan op de schouders van een reus van hun eigen soort: George W. Bush. Hij liet zien dat je niet erg veel intelligentie en kennis nodig hebt om gekozen én herkozen te worden. Zijn regering heeft acht jaar lang het voorbeeld gegeven in het minachten van wetten, het produceren van leugens en het negeren van feiten. De zender Fox News, eigendom van Rupert Murdoch, heeft actief geholpen en heeft een nieuwe standaard gezet als het om liegen gaat: alles waar je mee wegkomt is in orde, vooral als het helpt je politieke doelen te verwezenlijken. Onthullingen over leugens uit het verleden (zoals het boek Lies and the lying liars who tell them van de voormalige satiricus en huidige senator Al Franken) zijn helemaal niet erg. Negeren werkt meestal afdoende.

De vorming van de Tea Party heeft een McCarthy-achtige atmosfeer geschapen waarin je pas meetelt als je net iets rabiater bent dan de rest. Zo was er nauwelijks een Republikeins Congreslid te vinden dat hardop durfde zeggen te geloven in de echtheid van Obama's geboortebewijs, tot de president op 27 april de long form versie vrijgaf. Als je Obamacare niet verwerpt met een beroep op 'vrijheid' ben je vermoedelijk een socialist. Waarom zou je feiten kennen als slogans veel beter werken?

Dit jaar kon Mike Lofgren, dertig jaar lang medewerker van de Republikeinse partij in het Congres, er niet meer tegen. Hij nam ontslag en lichtte dat toe in een lang artikel op internet: "De Republikeinse partij zit vol gekken." Hij spreekt schande van de maandenlange Republikeinse weigering het schuldenplafond te verhogen, wat hij een daad van 'politiek terrorisme' noemt. Hij hekelt de systematische sabotage door de Republikeinen van alle wetgeving die de Democraten wensen, ook als die vol recente Republikeinse ideeën zit. De Grand Old Party lijkt langzamerhand op een "apocalyptische cultus, of een van de intens ideologische autoritaire politieke partijen uit het 20ste eeuwse Europa." Hier is geen publiciteitsgeile populist aan het woord maar eerder een klokkenluider.

Onthullend is Lofgrens passage over registratie van kiezers in staten waar de Republikeinen de dienst uitmaken. Hij bevestigt dat recente maatregelen die de pretentie hebben fraude door kiezers te voorkomen in werkelijkheid zijn bedacht om groepen te ontmoedigen die wel eens Democratisch zouden kunnen stemmen (zoals lage inkomens en minderheden). Maakt niet uit, zolang je het verhaal over fraude blijft herhalen zit je goed.

Dat de degeneratie van de Amerikaanse politiek vooral aan Republikeinse kant plaatsvindt, komt in de pers maar moeizaam tot uiting. Dat komt door journalistieke waarden als onpartijdigheid en hoor en wederhoor. Wie zegt waar het op staat: dat de Republikeinen niet goed snik zijn, laadt de verdenking op zich een politieke agenda na te streven. Maar het valt niet langer te ontkennen. Zo is het kandidatencircus in de Wall Street Journal door columniste Peggy Noonan een freakshow genoemd en  schrijft correspondent Marc Pitzke in Der Spiegel: "Alles wat deze malloten te bieden hebben zijn praatjes die de intelligentie van alle Amerikanen beledigen."

De intelligentie van de Amerikanen was in 2008 voldoende om Sarah Palin uit het Witte Huis te houden. Maar ze hield aan de campagne een leuk baantje bij Fox over en een mooie boekendeal en ze werd vier jaar lang serieus genomen als mogelijke kandidaat voor 2012. Schaamteloos onwetend en leugenachtig zijn biedt ook de huidige kandidaten een prima perspectief op winst - in elk geval in financiële zin.